کد مطلب:275524 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:329
مهدویت در قرآن
بطور اختصار، به ده آیه از آیات قرآن نظر می اندازیم:
1 - سوره صف آیه 9... لیظهره علی الدین كله و لو كره المشركون... تا تمامی دین را آشكار كند، اگر چه مشركان ناخشنود گردند. علامه ابوعبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی در كتاب البیان فی اخبار صاحب الزمان صفحه 103 می گوید: سعید بن جبیر در تفسیر آیه فوق گفته كه منظور مهدی است كه از عترت فاطمه سلام الله علیها می باشد. [1] یكی دیگر از علمای اهل تسنن در تفسیرش بر این آیه می گوید: خروج مهدی آن هنگام خواهد بود كه تمامی اهل زمین یا در اسلام داخل شوند و یا دادن جزیه را بپذیرند [2] .
[ صفحه 17]
2- سوره زخرف آیه 61: و انه لعلم للساعه و همانا او نشانه و مقدمه قیامت است. علامه همزاوی در كتاب مشارق الانوار فی فوز اهل الاعتبار صفحه 124 می گوید: مقاتل بن سلیمان و گروهی از مفسرین كه در تفسیر از او تبعیت می كنند عقیده دارند كه منظور از او مهدی است كه در آخر الزمان (ظهورش) خواهد بود. [3] گروه زیادی از دانشمندان گذشته و حال اهل تسنن این آیه را در مورد حضرت مهدی (ع) دانسته اند. [4] .
3 - سوره بقره آیه 114 و مائده آیه 41: لهم فی الدنیا خزی در این دنیا ذلت و خواری نصیبشان می شود. حافظ محمد بن جریر طبری در تفسیر خویش مجامع البیان جلد اول صفحه 501 در مورد آیه بالا حدیثی بدین مضمون آورده است: خواری ایشان در دنیا بهنگام ظهور مهدی است كه قسطنطنیه را فتح می نماید و ایشان را می كشد، این سر افكندگی ایشان در دنیاست [5] .
[ صفحه 18]
4- سوره قصص آیه 5: و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین و اراده كردیم تا بر ضعیف شدگان زمین منت گذاریم و ایشان را پیشوا و وارث زمین قرار دهیم. ابن ابی الحدید می گوید: مشایخ ما عقیده دارند این آیه وعده به ظهور امامی است كه تمامی زمین را تصرف نموده بر كشورها استیلا می یابد. [6] .
5 - سوره آل عمران آیه 82: و له اسلم من فی السموات و الارض طوعا و كرها هر چه در آسمانها و زمین است، خواسته و ناخواسته تسلیم فرمان او شود. خواجه كلان قندوزی حنفی در ینابیع الموده صفحه 421 آورده است كه: رفاعه بن موسی می گوید در مورد آیه فوق از حضرت صادق شنیدم كه فرمود: هنگامی كه حضرت قائم مهدی (ع) قیام كند، قطعه زمینی نمی ماند مگر آن كه بانگ شهادت توحید لا اله الا الله و نبوت پیامبر محمد رسول الله در آن بلند شود - كنایه از گسترش اسلام در تمامی روی زمین و تسلیم همگان به فرمان و دین
[ صفحه 19]
الهی [7] اكنون كه 5 نمونه از آیات قرآنی را كه اشاره به اصالت مهدویت دارد از منابع اهل تسنن بر شمردیم، چند نمونه ای هم از شیعه مثال آوریم و سری به احادیث راویان تشیع بزنیم و توشه ای برداریم. علاوه بر آیات فوق و نمونه هائی كه در ذیل می آید، شیعه 110 آیه دیگر را كه در مورد حضرت مهدی (ع) تاویل و تفسیر شده است جمع آوری نموده، علامه بزرگوار سید هاشم بحرانی در كتاب المحجه فیما نزل فی القائم الحجه متذكر این 120 آیه شده اند و در ذیل این آیات احادیث وارده را نیز نقل نموده اند، برای اطلاع بیشتر به این كتاب ارزنده رجوع شود. [8] .
6- سوره اسراء آیه 81: قل جاء الحق و زهق الباطل... بگو حق آمد و باطل نابود گشت. امام باقر (ع): هنگامی كه قائم (ع) ظهور كند، دولت باطل نابود و بر كنار می شود. [9] .
7- سوره حج آیه 41: الذین ان مكناهم فی الارض اقاموا الصلاه و آتوا الزكوه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنكر و لله عاقبه الامور.
[ صفحه 20]
آنان كه اگر در زمین تمكینشان دهیم و اقتدارشان بخشیم نماز را بپای می دارند و زكوه می دهند، به خوبی ها فرمان می دهند می دهند و از زشتی ها باز می دارند و پایان همه كارها بدست خداست. ابی جارود از حضرت باقر (ع) نقل می كند كه فرمود: این آیه در مورد حضرت مهدی و اصحاب آن بزرگوار نازل شده است كه خداوند آنها را بر شرق و غرب زمین تملك دهد و بوسیله ایشان دین را آشكار كند تا اینكه اثری از ظلم و انحراف و كجروی دیده نشود. [10] مضمون همین حدیث به نحوی دیگر از امام باقر (ع) چنین آمده است این آیه در مورد آل محمد - ص - تا آخرین امام است و خداوند مهدی (ع) و اصحابش را بر شرق و غرب زمین تملك می دهد و دین را كامل نموده بوسیله او باطل و بدعت های ناروا را از بین می برد همچنانكه نادانان، حق را از بین برده بودند تا اینكه اثری از ظلم باقی نمی ماند و ایشان به معروف و نیكی ها فرمان می دهند و از منكرها باز می دارند. [11] .
8- سوره حدید آیه 17: اعلموا ان الله یحیی الارض بعد موتها قد بینا
[ صفحه 21]
لكم الایات لعلكم تعقلون بدانید كه خداوند زمین را پس از مرگش زنده می كند. ما آیات خویش را بر شما بیان كردیم شاید تعقل كنید. ابن عباس می گوید: یعنی خداوند زمین را بوسیله قائم آل محمد، بعد از مرگش اصلاح می كند بعد از آنكه از ستم اهل كشورها پر شده است، در این هنگام، بوسیله آن حضرت آیات خویش را بر شما روشن می كنیم تا بیندیشید. سلام بر مستنیر از امام باقر نقل می كند كه فرمود، خداوند به قائم (ع) زمین را زنده می كند و او به عدل رفتار می نماید. زمین به دادگری زنده می شود پس از آنكه به واسطه ظلم ها مرده شده است. [12] .
9- سوره مجادله آیه 22: اولئك حزب الله الا ان حزب الله هم المفلحون آنان حزب خدایند، اگاه باشید حزب الله پیروز رستگار است. پیامبر: خوشا بحال صبر كنندگان در غیبت (مهدی ع)، خوشا بحال پایداران بر محبت او. آنها كسانی هستند كه خداوند در كتابش آنها را وصف نموده و فرموده (این كتاب هدایت است برای متقین، آنانكه به غیبت ایمان دارند) و نیز (آنان حزب خدایند و آگاه باشید كه حزب الله رستگار است). [13] .
[ صفحه 22]
10- سوره ملك آیه 30: قل ارایتم ان اصبح ماوكم غورا فمن یاتیكم بماء معین بكو اگر این آب كه مایه حیات شماست بزمین فرو رود. كیست كه آب روان را برایتان بیاورد. پیامبر به عمار یاسر فرمودند: ای عمار، خداوند پیمان بسته كه 9 امام از صلب حسین (ع) بیرون آورد، نهمین فرزند او غایب می شود و آن گفته خداست (سپس آیه بالا را تلاوت فرمود) برای او غیبتی طولانی است كه گروهی ایمان خویش را از دست می دهند و گروهی ثابت قدم می مانند، پس در آخر الزمان او خارج شده زمین را از عدل آكنده می كند بر تاویل كلام خدا می جنگد آن چنان كه من بر تنزیل آن می جنگیدم، ای عمار او همنام من است و شبیه ترین مردم به من می باشد. [14] حال كه منزلی از راه را پیمودیم و اصالت مهدویت را بتمامه در قرآن یافتیم به روایات فریقین می زنیم و راه را دنبال می كنیم:
1 - سوره صف آیه 9... لیظهره علی الدین كله و لو كره المشركون... تا تمامی دین را آشكار كند، اگر چه مشركان ناخشنود گردند. علامه ابوعبدالله محمد بن یوسف گنجی شافعی در كتاب البیان فی اخبار صاحب الزمان صفحه 103 می گوید: سعید بن جبیر در تفسیر آیه فوق گفته كه منظور مهدی است كه از عترت فاطمه سلام الله علیها می باشد. [1] یكی دیگر از علمای اهل تسنن در تفسیرش بر این آیه می گوید: خروج مهدی آن هنگام خواهد بود كه تمامی اهل زمین یا در اسلام داخل شوند و یا دادن جزیه را بپذیرند [2] .
[ صفحه 17]
2- سوره زخرف آیه 61: و انه لعلم للساعه و همانا او نشانه و مقدمه قیامت است. علامه همزاوی در كتاب مشارق الانوار فی فوز اهل الاعتبار صفحه 124 می گوید: مقاتل بن سلیمان و گروهی از مفسرین كه در تفسیر از او تبعیت می كنند عقیده دارند كه منظور از او مهدی است كه در آخر الزمان (ظهورش) خواهد بود. [3] گروه زیادی از دانشمندان گذشته و حال اهل تسنن این آیه را در مورد حضرت مهدی (ع) دانسته اند. [4] .
3 - سوره بقره آیه 114 و مائده آیه 41: لهم فی الدنیا خزی در این دنیا ذلت و خواری نصیبشان می شود. حافظ محمد بن جریر طبری در تفسیر خویش مجامع البیان جلد اول صفحه 501 در مورد آیه بالا حدیثی بدین مضمون آورده است: خواری ایشان در دنیا بهنگام ظهور مهدی است كه قسطنطنیه را فتح می نماید و ایشان را می كشد، این سر افكندگی ایشان در دنیاست [5] .
[ صفحه 18]
4- سوره قصص آیه 5: و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین و اراده كردیم تا بر ضعیف شدگان زمین منت گذاریم و ایشان را پیشوا و وارث زمین قرار دهیم. ابن ابی الحدید می گوید: مشایخ ما عقیده دارند این آیه وعده به ظهور امامی است كه تمامی زمین را تصرف نموده بر كشورها استیلا می یابد. [6] .
5 - سوره آل عمران آیه 82: و له اسلم من فی السموات و الارض طوعا و كرها هر چه در آسمانها و زمین است، خواسته و ناخواسته تسلیم فرمان او شود. خواجه كلان قندوزی حنفی در ینابیع الموده صفحه 421 آورده است كه: رفاعه بن موسی می گوید در مورد آیه فوق از حضرت صادق شنیدم كه فرمود: هنگامی كه حضرت قائم مهدی (ع) قیام كند، قطعه زمینی نمی ماند مگر آن كه بانگ شهادت توحید لا اله الا الله و نبوت پیامبر محمد رسول الله در آن بلند شود - كنایه از گسترش اسلام در تمامی روی زمین و تسلیم همگان به فرمان و دین
[ صفحه 19]
الهی [7] اكنون كه 5 نمونه از آیات قرآنی را كه اشاره به اصالت مهدویت دارد از منابع اهل تسنن بر شمردیم، چند نمونه ای هم از شیعه مثال آوریم و سری به احادیث راویان تشیع بزنیم و توشه ای برداریم. علاوه بر آیات فوق و نمونه هائی كه در ذیل می آید، شیعه 110 آیه دیگر را كه در مورد حضرت مهدی (ع) تاویل و تفسیر شده است جمع آوری نموده، علامه بزرگوار سید هاشم بحرانی در كتاب المحجه فیما نزل فی القائم الحجه متذكر این 120 آیه شده اند و در ذیل این آیات احادیث وارده را نیز نقل نموده اند، برای اطلاع بیشتر به این كتاب ارزنده رجوع شود. [8] .
6- سوره اسراء آیه 81: قل جاء الحق و زهق الباطل... بگو حق آمد و باطل نابود گشت. امام باقر (ع): هنگامی كه قائم (ع) ظهور كند، دولت باطل نابود و بر كنار می شود. [9] .
7- سوره حج آیه 41: الذین ان مكناهم فی الارض اقاموا الصلاه و آتوا الزكوه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنكر و لله عاقبه الامور.
[ صفحه 20]
آنان كه اگر در زمین تمكینشان دهیم و اقتدارشان بخشیم نماز را بپای می دارند و زكوه می دهند، به خوبی ها فرمان می دهند می دهند و از زشتی ها باز می دارند و پایان همه كارها بدست خداست. ابی جارود از حضرت باقر (ع) نقل می كند كه فرمود: این آیه در مورد حضرت مهدی و اصحاب آن بزرگوار نازل شده است كه خداوند آنها را بر شرق و غرب زمین تملك دهد و بوسیله ایشان دین را آشكار كند تا اینكه اثری از ظلم و انحراف و كجروی دیده نشود. [10] مضمون همین حدیث به نحوی دیگر از امام باقر (ع) چنین آمده است این آیه در مورد آل محمد - ص - تا آخرین امام است و خداوند مهدی (ع) و اصحابش را بر شرق و غرب زمین تملك می دهد و دین را كامل نموده بوسیله او باطل و بدعت های ناروا را از بین می برد همچنانكه نادانان، حق را از بین برده بودند تا اینكه اثری از ظلم باقی نمی ماند و ایشان به معروف و نیكی ها فرمان می دهند و از منكرها باز می دارند. [11] .
8- سوره حدید آیه 17: اعلموا ان الله یحیی الارض بعد موتها قد بینا
[ صفحه 21]
لكم الایات لعلكم تعقلون بدانید كه خداوند زمین را پس از مرگش زنده می كند. ما آیات خویش را بر شما بیان كردیم شاید تعقل كنید. ابن عباس می گوید: یعنی خداوند زمین را بوسیله قائم آل محمد، بعد از مرگش اصلاح می كند بعد از آنكه از ستم اهل كشورها پر شده است، در این هنگام، بوسیله آن حضرت آیات خویش را بر شما روشن می كنیم تا بیندیشید. سلام بر مستنیر از امام باقر نقل می كند كه فرمود، خداوند به قائم (ع) زمین را زنده می كند و او به عدل رفتار می نماید. زمین به دادگری زنده می شود پس از آنكه به واسطه ظلم ها مرده شده است. [12] .
9- سوره مجادله آیه 22: اولئك حزب الله الا ان حزب الله هم المفلحون آنان حزب خدایند، اگاه باشید حزب الله پیروز رستگار است. پیامبر: خوشا بحال صبر كنندگان در غیبت (مهدی ع)، خوشا بحال پایداران بر محبت او. آنها كسانی هستند كه خداوند در كتابش آنها را وصف نموده و فرموده (این كتاب هدایت است برای متقین، آنانكه به غیبت ایمان دارند) و نیز (آنان حزب خدایند و آگاه باشید كه حزب الله رستگار است). [13] .
[ صفحه 22]
10- سوره ملك آیه 30: قل ارایتم ان اصبح ماوكم غورا فمن یاتیكم بماء معین بكو اگر این آب كه مایه حیات شماست بزمین فرو رود. كیست كه آب روان را برایتان بیاورد. پیامبر به عمار یاسر فرمودند: ای عمار، خداوند پیمان بسته كه 9 امام از صلب حسین (ع) بیرون آورد، نهمین فرزند او غایب می شود و آن گفته خداست (سپس آیه بالا را تلاوت فرمود) برای او غیبتی طولانی است كه گروهی ایمان خویش را از دست می دهند و گروهی ثابت قدم می مانند، پس در آخر الزمان او خارج شده زمین را از عدل آكنده می كند بر تاویل كلام خدا می جنگد آن چنان كه من بر تنزیل آن می جنگیدم، ای عمار او همنام من است و شبیه ترین مردم به من می باشد. [14] حال كه منزلی از راه را پیمودیم و اصالت مهدویت را بتمامه در قرآن یافتیم به روایات فریقین می زنیم و راه را دنبال می كنیم:
[1] احقاق الحق، ج 13 تعليقات آيه الله مرعشي بر كتاب قاضي نورالله تستري. ص 375.
[2] همان مدرك، صفحه 378 و 379.
[3] همان مدرك، صفحه 378.
[4] همچون قاضي بيضاوي (متوفي 691 يا 585) در انوار التنزيل و علي بن برهان حلبي شافعي در سيره حلبيه، جلد 1 ص 226 چاپ مصر و اسعاف الراغبين ص 156 و ابن حجر در الصواعق المحرقه ص 96. بنقل از منتخب الاثر صفحه 317 و 318 و الامام المهدي از علي محمد علي دخيل چاپ 1966 صفحه 56.
[5] احقاق الحق، ص 378.
[6] كه البته با شواهد ديگر معلوم مي شود كه اين امام جز حضرت مهدي (ع) نمي تواند باشد كه جز او سيطره حكومت هيچ كس بدين وسعت نخواهد بود. شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد ج 4 صفحه 336.
[7] الامام المهدي دخيل، ص 34.
[8] اين كتاب همراه غايه المرام في الحجه الخصام و رساله اي ديگر بنام تبصره الولي فيمن راي القائم المهدي در قطع بزرگ بچاپ رسيده است.
[9] بحار الانوار ج 13 چاپ قديم صفحه 18 و ج 51 چاپ جديد بنقل از المهدي دخيل، صفحه 44.
[10] المهدي زهيري، ص 163، ينابيع الموده، ص 425. المهدي دخيل، ص 46 و 47.
[11] بحار، ج 13 صفحه 15 چاپ قديم و ج 51 و الزام الناصب ج 1 ص 76.
[12] غيبت شيخ طوسي، ص 120. المهدي دخيل، ص 57.
[13] كمال الدين ج 2 ص 385. المهدي زهيري، ص 165. المهدي دخيل، ص 58.
[14] كفايه الاثر، الزام الناصب، ج 1 ص 98 بنقل دخيل، ص 58، و 59.